Actrice Maaike Neuville en de liefde voor haar vaderland: 'Jonge mens, sta op!'

Actrice Maaike Neuville en de liefde voor haar vaderland: 'Jonge mens, sta op!'

Maaike Neuville is kwaad. En dat is tegenwoordig vrij origineel voor een twintiger. De Vlaamse actrice en filmmaakster is een van de bezielers van de KVS-protestavond. Tegen de politieke roulette, tegen de nationalistische 'denkfout'. 'Nee, Vlaanderen, je kunt het niet alleen. Niemand kan dat. Ik ook niet.'

Het is dat ze tot over haar oren verliefd lijkt op dat ongrijpbare land van haar. Zo absurd, zo complex, zo ongerijmd, zo schoon. Typisch artistieke praat? Het zij zo. Maaike Neuville zegt het zoals ze het aanvoelt. En het kan haar - 'maar jongens toch!' - niet schelen of het typisch is. Of niet. Of het artistiek gebekt is. Of niet.

Maaike Neuville gelooft in de kracht van kunst, en ze doet dat oprecht. Is dat vaderland er tenslotte niet gekomen dankzij kunst? Stel je je eens voor dat vrijdag tot dezelfde mobiliserende kracht zou kunnen leiden als De Stomme van Portici in 1830. Goed, dat is de verwachting te ver, vindt ze zelf. Maar er mag wel wild en hardop gedroomd worden. Daar maakt Maaike Neuville zelfs een erezaak van.

Laat het in elk geval een slimme zet zijn om Maaike Neuville de KVS-protestavond Niet in onze naam te laten presenteren. Want als zij spreekt, dan geloof je haar. Het is iets met haar intonatie. Met die grote ogen. Ook omdat ze elke vraag, elk antwoord, elk gesprek zeer au sérieux neemt. Omdat ze liever drie minuten nadenkt over de juiste formulering dan pardoes met een antwoord te beginnen. Al is dat ook, geeft ze toe, omdat ze zich met een mening in dat technische kluwen natuurlijk op zeer glad ijs begeeft.

'Ja, het is een onwaarschijnlijk moeilijk technisch verhaal. Ik voel me er met mijn zevenentwintig jaar natuurlijk ook heel erg door geïntimideerd. Maar laten we dat toch ook niet cultiveren. Want omdat het “toch zo ingewikkeld, is, hebben we massaal afgehaakt. Zeker jongeren. Alsof je er geen mening over kunt hebben als je niet de hele financieringswet hebt bestudeerd. Ik geloof dat niet. Want achter dat technische verhaal gaat een filosofie, een ideologie, een sfeer schuil, die me niet zint. En waar ik absoluut wél een mening over heb.'

Misschien zien jongelui door het bos gewoon de bomen niet meer.
Maaike Neuville: 'Ik weet het, je kunt het ze niet kwalijk nemen. Ik ken ook maar een fractie van de technische details. Maar je moet op zijn minst wel op zoek willen gaan. Je moet jezelf toch willen voeden? Opinies lezen, met mensen van mening verschillen, nadenken. Zoveel jonge mensen doen gewoon niets, ik word daar onwaarschijnlijk kwaad van.'

'Ik ben heel erg blij met dat VUB-initiatief, deze week, om een mars op Brussel te organiseren, ook al ben ik het niet eens met hun eis om “zo snel mogelijk EEN regering te hebben,. Nee, het moet wel een goede zijn, hè. Maar goed, er wordt tenminste iets ondernomen. Hoe jammer dan toch dat zowat elke Vlaamse studentenbeweging er zo lauw op reageert: “Wij houden ons niet met politiek bezig, en bovendien zitten we in de examens., Maar mensen toch! In deze tijden moet je toch een standpunt innemen? Dat hoeft niet eens een eenduidig standpunt te zijn. Maar denk erover na! Sta op! Zoek! Probeer je een mening te vormen.'

'Jongeren doen alsof het niets met hen te maken heeft, maar het heeft alles met hen te maken. Het gaat om hun toekomst. De geschiedenis is zich aan het schrijven en herschrijven, en het interesseert de meesten niet eens. Ik vind dat zeer zorgwekkend.'

Wat is die sfeer achter het technische verhaal die u niet zint?
Maaike Neuville: 'Wat ik gevaarlijk vind, is dat hele romantische discours over identiteit, dat eigenlijk gewoon maar wortelt in een economische agenda. Het is frappant dat die twee zo vaak samengaan. Mensen raken in tijden van economische ademnood altijd geobsedeerd door de eigen identiteit. Ze willen zichzelf en hun bezit beschermen tegen anderen. Het is een pure oerdrang. In zulke tijden wordt het heel simpel: wij tegen “de ander,. Het is zo begrijpelijk, maar het is zo kortzichtig. Zo “primair, haast.'

'Het is ook zo makkelijk om standpunten te creëren op basis van “de ander,. Probeer het dan toch eens puur op basis van jezélf! De grootste denkfout van dat separatistische verhaal is het idee dat je het wel alleen kunt. Wat een overmoed. Nee, Vlaanderen, je kunt het niet alleen. Je hebt de ander juist heel hard nodig. De dingen kunnen nu eenmaal heel snel omslaan. We kunnen nu wel hard staan roepen dat we de rijkste zijn en niemand nodig hebben. Maar hoe lang zal dat nog duren?'

'Ach, die nationalistische kramp zit overal in Europa, hé. Misschien, laat ik maar even dromen, kan onze “Niet in onze naam,-beweging dus wel internationaal worden? Ik heb gehoord dat in Hongarije al een soortgelijke kunstenaarsgroep is opgestaan.

Uw avond in de KVS is een avond door artistiekelingen, maar ook, laten we wel wezen, vóór artistiekelingen. Staat u niet gewoon voor de eigen kerk te preken? De 'linksen' die elkaar nog eens op de schouder kloppen?
Maaike Neuville: 'Wel, laat die “linksen, dat dan toch gewoon maar nog eens doen. Laten we maar eens tonen met hoevelen we zijn. En ik ben ervan overtuigd dat zo'n groep inspirerend kan werken. Er zal altijd wel iemand goesting krijgen om mee te doen. Of op zijn minst geprikkeld om meer te weten. Zo gaat dat toch altijd? Al is het maar één iemand die je kunt overtuigen. Die overtuigt op zijn beurt iemand anders. Een sneeuwbaleffect.'

'Trouwens, links en rechts, ik weet allang niet meer wat dat wil zeggen. We moeten die verschillen ook dringend overstijgen. Zo'n tegenbeweging is iets wat we moeten koesteren. Wim Helsen zei me gisteren nog: deze situatie is ook echt een kans voor de tegenstem. Hoe groter de angst en de polarisatie, hoe groter ook weer de nood aan het omgekeerde wordt. Aan samenhorigheid, aan elkaar weer opzoeken. En dat is wat vrijdag ook gebeurt.'

Wat heeft bij u de kwaadheid en de verontwaardiging getriggerd?
Maaike Neuville: 'Heel concreet: de reis die ik vorig jaar heb gemaakt. Sindsdien kan ik niet meer terug. Ik ben negen maanden onderweg geweest met een vriendin, de laatste twee maanden was ik alleen. Italië, Griekenland, Turkije, Iran, India, Nepal, Pakistan en terug.'

'Zo'n reis verruimt je bewustzijn. Het verruimt je persoon. Bovendien, en dat is het mooiste geschenk van reizen, je gaat je thuis graag zien. Het was heerlijk om thuis te komen. Het maakt je veel meer begaan met wie je liefhebt, maar ook met je land. Heel opmerkelijk. Door dat reizen snap ik trouwens ook perfect het angstmechanisme van “de andere,, dat zo vaak wordt gebruikt in een nationalistisch discours. Telkens als ik het ergens gewoon begon te worden en ik opnieuw moest vertrekken, vond ik dat vreselijk. “Het kan nooit beter worden dan waar ik nu ben., Ik ken dat gevoel als geen ander.'

'Maar goed, daar kun je twee dingen mee. Je confronteert jezelf met de angst en gooit jezelf de dieperik in, waardoor je willens nillens je ogen en je geest moet openen om te overleven. Of je sluit je op, gelooft de verhalen over “de ander, en wordt alleen maar angstiger.'

Het was duidelijk een 'coming of age'-reis. Was dat ook echt de opzet: reizen om uzelf te vinden?
Maaike Neuville: 'Reizen gaat toch meestál over jezelf? In de ander, in het vreemde, jezelf gaan zoeken?'

'Voor mij had die reis heel veel met mijn angsten te maken. Ik heb er ontzettend veel. Maar dat is nu net de geweldige deal met angst: ga je de confrontatie aan, dan win je. Het is mijn heiligste levensprincipe: elke dag iets doen waarvoor ik bang ben. Dat kan iets heel stoms zijn. 's Avonds alleen naar huis in Molenbeek gaan, bijvoorbeeld. Of iemand aanspreken die me intimideert. Angst kan echt een mooi ding zijn, als je er maar goed mee omgaat. Angst is gewoon een van de krachtigste motoren, in goede en slechte zin. Al komt elke angst volgens mij neer op die ene oerangst: de angst om niet graag gezien te worden. Alle tragiek komt daarop neer.'

Hoe was het om alleen te reizen?
Maaike Neuville: 'Niet makkelijk. Maar bevrijdend. Ik ben graag alleen. Steeds meer. Omdat het me rust geeft. En omdat ik er dan altijd weer zin door krijg om niet meer alleen te zijn. Om de wereld weer op te zoeken.'

Leven via tegenstellingen, het is ook waar uw kortfilm 'Terug weg' over gaat, die onlangs in première ging.
Maaike Neuville: 'Die gaat over de aantrekkingskracht van iets wat je niet of niet meer hebt. Over de grote wil om samen te zijn, ook al weet je dat dat je weer uit elkaar zal drijven: het 'love will tear us apart'-principe. Heel herkenbaar, neem ik aan.'

Gaat het over uzelf?
Maaike Neuville: 'Natuurlijk. Dat is onvermijdelijk. Ik denk dat de meeste ideeën en kunstwerken voortkomen uit het gevoel dat je iets moet vertellen, ook al weet je nog niet wat. Maar door het uit te werken, begin je het te benoemen. Anders gezegd: al doende probeer je te begrijpen waar je intuïtief aan begonnen bent.'

'Ik begin mezelf steeds minder als de belangrijkste drijfveer te beschouwen. Dat vuur om iets te maken, dat kan toch niet alleen uit mezelf komen? Dat kan misschien hoogdravend klinken, maar het gaat echt om iets groters dan mezelf. Is dat passie? Is dat God? Geen idee, maar het is er. Dat hoor je bij schrijvers toch ook? Hoe ze het gevoel hebben dat iets anders het overneemt zodra ze aan het schrijven gaan? Het komt erop aan jezelf over te geven aan dat vuur. Ja, daar lijkt het misschien nog wel het best op: op overgave.'

Dit jaar plant u een nieuwe film, samen met de regisseur Susan Tanghe. Waarover gaat die?
Maaike Neuville: 'Dat is nog allemaal in wording. Ik krijg in elk geval steeds meer zin om de huidige politieke situatie erin te verwerken. Niet concreet, wel als ondertoon. Ja, laten we dat maar doen.'

'Ik doe trouwens zelf vaak mee in Franstalige kortfilms, het is mijn eigen kleine bijdrage aan het bruggen bouwen. Je hoort iedereen roepen dat Wallonië een andere wereld is, en dat we elkaar niet kennen. Maar dat kun je ook omdraaien: wat een fantastisch braakliggend terrein ligt daar op ons te wachten! Er is echt veel goesting om samen te werken, merk ik. Onlangs werd De Smaak van De Keyser op de RTBF uitgezonden: je kunt je niet voorstellen hoe vaak ik daarover al ben aangesproken, hier in Brussel.'

'Er is een grote honger naar elkaar. Nu meer dan ooit. In crisistijden willen we weten wie die andere is. Dat is het mooie. En dat maakt deze tijden ook zo interessant: in elke crisis zit ook de kiem van de oplossing. Ik ben ontzettend nieuwsgierig naar wat zal komen.'

U hebt het leven al goed doorgedacht. U lijkt de dingen op een rijtje te hebben. Hebt u op uw zevenentwintigste ook al begrepen wat je moet doen om gelukkig te zijn?
Maaike Neuville: 'Ik heb vooral al door dat er niets goed of slecht is. Dat je ongelukkig wordt als je op zoek gaat naar dat ene perfecte leven. Ik heb ook al begrepen dat er niet iets “externs, is wat me gelukkig kan maken, zoals naambekendheid en in goede films spelen. Al weet ik wel dat, áls je ambities hebt, je ze allemaal moet waarmaken. Alleen mag je nooit vergeten dat al wat je bereikt relatief is, en van zeer voorbijgaande aard. Maar goed, dat klinkt allemaal bijzonder netjes bijeen gefilosofeerd. Ik ploeter ook maar, hoor.

Kijkt u soms al achterom?
Maaike Neuville: 'Ja. Steeds meer. Ik kan soms zelfs heel hard piekeren. Heb ik wel de juiste keuzes gemaakt? Had het niet beter anders kunnen lopen? Maar dat kun je nooit weten, natuurlijk. Ik heb voor mezelf besloten om tot mijn dertigste van de meest uiteenlopende dingen te proeven. Om theater te maken, films, maar om ook in iets mee te spelen als de VTM-serie De Rodenburgs. Op mijn dertigste plan ik dan eerst een grote crisis door te maken (lacht), om vervolgens gelouterd een specifiek pad te kiezen.'

Waarom wilt u kiezen?
Maaike Neuville: 'Omdat ik diep ontroerd kan worden door mensen die heel gefocust bezig zijn. Mensen die in de diepte kunnen gaan, maken meestal heel mooie dingen. Maar voorlopig snak ik nog te zeer naar veelheid, ik wil nog te veel opslorpen. Ik ben nog te veel met mezelf bezig. Daarom ook dat ik nog lang niet met kinderen bezig ben. Ik wil ze zeker wel, maar daar is nog geen ruimte voor. Al is het absurd natuurlijk. Als je “een rol in een goede film, naast “nieuw leven, zet, dan is het bijna beschamend om voor die rol te kiezen. Maar goed, voor alles is een tijd, zeker?'

'Dat is ook een van mijn principes, trouwens: versimpelen. Niet alles tegelijk willen, stap voor stap gaan. Ik voel hoe heilzaam het is om niet altijd op alle verlangens te willen ingaan. Ook dat maakt deze tijden interessant. Het mooie aan iets als de klimaatcrisis is dat mensen eindelijk gedwongen worden om te versimpelen. En dat kan ons alleen maar goed doen.'

U bent een zeer positieve mens. Dus ook sterk?
Maaike Neuville: 'Dat weet ik niet. Of toch: ik vind mezelf eigenlijk niet sterk. Dat is waar ik al het meest mee geworsteld heb: aanvaarden dat ik dat niet ben. Of tenminste: dat ik dat niet moet zijn.'

'Ik heb dat lang geprobeerd. “Ik kan het wel alleen, dank u., Ik besef steeds meer dat ik andere mensen nodig heb, en dat ik dat ook moet laten zien. Dat neemt niet weg dat ik altijd wel op mijn pootjes terechtkom. Mijn vader zei dat nog voor ik op reis vertrok. Dat hij, welke weg ik ook nam, wist dat het altijd goed zou komen met mij. Dat is zowat het mooiste wat iemand ooit tegen mij gezegd heeft. Ik heb er op reis vaak aan teruggedacht. Vertrouwen is een van de mooiste dingen die een ouder zijn kind kan meegeven. Vertrouwen is een geweldig mooi compliment.'

'Niet in onze naam' was op vrijdag 21 januari, in de KVS in Brussel. Maaike Neuville ( recentelijk te zien in onder meer de Eén-serie Dubbelleven en de VTM-serie De Rodenburgs) presenteerde de avond samen met actrice Marijke Pinoye.www.nietinonzenaam.be.